Наврӯз яке аз ҷашнҳои муҳими миллӣ ва фарҳангии тоҷикон ва дигар халқҳои эронитабор мебошад, ки ҳамасола бо фарорасии баҳор бо шукуҳу шаҳомат таҷлил мегардад. Ин иди бостонӣ таърихи чандҳазорсола дошта, ҳамчун рамзи эҳёи табиат, навсозии зиндагӣ ва шукуфоии ҷомеа маъруф аст. Наврӯз бо худ муждаи гармии офтоб, сабзиши табиат ва оғози фасли нави кишоварзиро меорад.
Наврӯз дорои таърихи амиқ ва решаҳои қадима дар тамаддуни ориёӣ мебошад. Бар асоси ривоятҳо, шоҳ Ҷамшед онро ҳамчун оғози ҳаёти нав ва эҳёи табиат ҷорӣ намудааст. Дар осори таърихшиносон ва адибони классик, аз ҷумла, Абурайҳони Берунӣ ва Фирдавсӣ, оид ба ин ҷашн маълумоти муфассал оварда шудааст. Ҳамчунин, баъзе сарчашмаҳои таърихии форсӣ ва арабӣ ин идро ҳамчун яке аз муҳимтарин ҷашнҳои мардуми ориёӣ тавсиф кардаанд.
Лафзи “Наврӯз” маънои “рӯзи нав”-ро дорад ва оғози солшумории ҳиҷрии шамсиро ифода мекунад. Дар фарҳанги тоҷикон ва дигар мардумони минтақа, Наврӯз рамзи эҳёи руҳонӣ, ҳамбастагӣ, дӯстӣ ва эҳтиром ба арзишҳои аҷдодӣ мебошад. Мардуми тоҷик пеш аз омадани Наврӯз хонаҳои худро пок мекунанд, либосҳои нав мепӯшанд, таомҳои миллиро омода менамоянд ва якдигарро бо ин иди фархунда табрик мекунанд.
Наврӯз бо расму оинҳои хоси худ шинохта мешавад. Яке аз муҳимтарин анъанаҳо “Ҳафтсин” ва “Ҳафтшин” мебошад, ки дар онҳо ҳафт навъи маҳсулот ва гиёҳҳои рамзӣ ҷой дода мешаванд. Дар баробари ин, маросими “Гулгардонӣ”, “Бойчечак”, “Суманакпазӣ” ва “Баҳорӣ” дар минтақаҳои гуногуни Тоҷикистон бо шукуҳу шаҳомати хос таҷлил мегарданд. Бозиҳои мардумӣ, аз қабили гуштини миллӣ, бузкашӣ, ланговарӣ ва чавгонбозӣ, низ як қисми ҷудонашавандаи ҷашни Наврӯз ба ҳисоб мераванд.
Дар рӯзҳои Наврӯз таомҳои хоси идона омода карда мешаванд. Аз ҷумла, суманак, ки аз гандуми сабзкарда таҳия гардида, рамзи ҳосилхезӣ ва баракат мебошад. Ҳамчунин, дигар шириниҳо ва таомҳои анъанавӣ, аз ҷумла, ош, фатир, ҳалво, кабоб ва ширбиринҷ, дар суфраи Наврӯзӣ ҷойгоҳи махсус доранд. Дар баробари ин, омода кардани навъҳои гуногуни меваҳо ва нӯшокиҳои анъанавӣ ба роиҷи ин ҷашн шукуҳи иловагӣ мебахшад.
Сарфи назар аз тағйироти таърихӣ ва иҷтимоӣ, Наврӯз то имрӯз ҳамчун ҷашни миллии тоҷикон боқӣ мондааст. Он на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар кишварҳои ҳамсояи форсизабон, ба мисли Эрон, Афғонистон ва Ӯзбекистон, ҳамчунин дар давлатҳои дигари Осиёи Марказӣ ва Қафқоз бо тантана таҷлил карда мешавад. Дар соли 2010, Наврӯз аз ҷониби ЮНЕСКО ҳамчун мероси ғайримоддии фарҳангии башарият эътироф гардид. Дар айни замон, ин ҷашн дар сатҳи байналмилалӣ низ пазируфта шуда, дар кишварҳои гуногуни ҷаҳон таҷлил карда мешавад.
Наврӯз ҳамчун ҷашни миллии тоҷикон ва дигар халқҳои минтақа дорои аҳаммияти бузурги таърихӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоӣ мебошад. Он на танҳо ифодагари эҳёи табиат аст, балки рамзи ваҳдат, дӯстӣ, самимият ва шукуфоии инсонҳо ба ҳисоб меравад. Ҷашни Наврӯз як падидаи зиндаи фарҳангист, ки арзишҳои ахлоқӣ ва маънавиро ҳифз намуда, насл ба насл интиқол меёбад. Ин ҷашн имкон медиҳад, ки мардум бо ҳам муттаҳид шуда, суннатҳои аҷдодии худро пос доранд ва онҳоро ба ояндагон бирасонанд.
Ҳамин тариқ, Наврӯз на танҳо як ҷашни қадимӣ, балки мероси фарҳангии пойдор ва рукни муҳими тамаддуни тоҷикон мебошад, ки бо мурури замон ҳамеша шукуфон боқӣ хоҳад монд.
Нигина БОБОҚУЛОВА, мудири шуъбаи илм ва робитаҳои байналмилалии Коллеҷ.
